Notatki kompetentnej matki...

...albo Wypiski z Juula [juula].
Przeczytałam niedawno Twoje kompetentne dziecko Jespera Juula. Zostało tam czarno na białym zapisane to, czego przeczucie miałam: gdy z dzieckiem dzieje się coś "nie tak", dorośli powinni przyjrzeć się sobie. Właściwie przez prawie cały czas, gdy czytałam, przyglądałam się sobie. Rzeczy szczególnie ważne zaznaczałam, zaginając rogi. To były naprawdę ważne sprawy, bo inaczej nie zdecydowałabym się na zaginanie. I właśnie przyszedł czas podsumowania tych zagięć. Będzie ono skrótowe, hasłowo-cytatowe. Kogo zaciekawi, niech sięgnie po książkę.
Pierwsze zagięcie dotyczyło konfliktu między osobistą integralnością a współdziałaniem. Jeśli w rodzinie ktoś zbyt często jest zmuszony rezygnować z integralności na rzecz współdziałania, pojawia się ból. Nawet jeśli nauczymy się go tłumić, i tak wysyłamy werbalne i niewerbalne sygnały, że coś jest nie tak. Mogą pojawić się objawy psychosomatyczne. "Jeśli wszyscy - my sami oraz osoby nam najbliższe - potraktują ten sygnał poważnie, zrozumieją jego znaczenie i zmienią sposób postępowania, konflikt zostanie rozwiązany, a ból ustąpi". Czyli dla mnie, by uchronić się przed naruszaniem czyjejś integralności w rodzinie: słuchać się nawzajem, traktować poważnie, gdy zauważamy niepokojące zmiany, i razem szukać rozwiązań.
Drugie zagięcie o sposobach wyrażania miłości a poczuciu własnej wartości u dziecka. Juul podaje przykład z dziewczynką siedzącą na zjeżdżalni. Gdy dziecko woła: patrz na mnie!, a matka odpowiada: pięknie! Jesteś bardzo zdolna!, myli istnienie dziecka z osiąganiem przez nie celów. Dziecko prosi o uwagę, dostrzeżenie jego istnienia, słyszy zaś pochwałę, a nie to, że jest kochane, bo jest. Inny sposób nieadekwatnego wyrażania miłości: "Uważaj, żebyś nie spadła" - wyraża niewiarę w to, że dziecku może się coś udać i również wpływa negatywnie na rozwój jego poczucia własnej wartości.
O trzecim zagięciu nie napiszę, bo wywołało spory mętlik w naszych głowach i w tym momencie nie zbiorę myśli. Dotyczyło usypiania. Teoretycznie ok, ale praktyka nas przerasta.
Czwarte zagięcie mówi o odpowiedzialności osobistej i o roli rodziców, którzy nie mogą się jej zrzec. "Dzieci wiedzą, czego chcą, ale czasami nie wiedzą, czego potrzebują. Jeśli rodzice próbują dawać dzieciom tylko to, czego chcą, wówczas pozbawiają ich tego, czego naprawdę potrzebują. W konsekwencji dzieci stają się osamotnione. (...) [Dziecko] dochodzi do nieuchronnego i bolesnego wniosku: Skoro moi rodzice dają mi wszystko, o co poproszę, a ja nadal czuję, że czegoś mi brakuje, to znaczy, że coś jest ze mną nie tak. Rodzice myślą podobnie: Dajemy mu wszystko, co w naszej mocy, a mimo to ciągle czegoś mu brakuje - pewnie jesteśmy złymi rodzicami (...) Obie strony szybko tracą poczucie własnej wartości i pewność siebie, jednocześnie rozwijając w sobie agresję i poczucie winy." Wyjście z sytuacji, jakie podaje Juul, wymaga dwóch kroków: "Po pierwsze, rodzice muszą wziąć na siebie pełną odpowiedzialność za to, że wypadki w rodzinie potoczyły się w złym kierunku. (...) Drugi krok wymaga znacznie więcej czasu i wiąże się z koniecznością podjęcia przez rodziców wysiłku odnalezienie siebie: swoich ograniczeń, uczuć i potrzeb".
Zagięcie piąte bardzo mnie porusza. Jest tam mowa o dzieciach z przerostem odpowiedzialności. "Kiedy dziecko przez pierwsze pięć, dziesięć czy trzynaście lat życia tłumi swoją osobowość, by dać pierwszeństwo potrzebom i uczuciom rodziców, nadmiar odpowiedzialności staje się głównym trzonem tej osobowości  i jedynym znanym mu sposobem, by poczuć się wartościowym dla innych." Kiedyś w radiu słuchałam wywiadu z Juulem, nazwał wtedy te dzieci "niewidzialnymi". Bo nie sprawiają problemów, nie mówią o swoich potrzebach, nie chcąc sprawiać kłopotu rodzicom. Jest możliwe, że rodzice tak są pochłonięci sobą, że po prostu nie zauważają, że coś nie jest dobrze. Przecież nie mają żadnego problemu ze swoim dzieckiem. Smutne to bardzo.
Zagięcie szóste mówi o tym, jak dzięki językowi osobistemu rodzice mogą się komunikować z dziećmi, nie naruszając ich integralności i nie spychając na nie odpowiedzialności. Przykłady z książki: "Nie wolno ci bawić się tym młotkiem, Peter! Jesteś już wystarczająco duży, żeby to zrozumieć, prawda, kochanie? (To znaczy: Jesteś małym tępakiem!) (...) W tym wypadku destruktywny przekaz - Szanuj mnie, nawet jeśli ja nie szanuję ciebie! - ma większą siłę oddziaływania, niż jakakolwiek inna nauka, którą Peter mógłby wyciągnąć z tej sytuacji (...) Ojciec Petera mógłby temu zapobiec, np. zabierając mu młotek i mówiąc: Nie chcę, żebyś się tym bawił, Peter. Możliwe, że syn i tak by się rozpłakał, ale jego integralność pozostałaby nienaruszona". Oraz komunikat, który sugeruje, że to dziecko ponosi odpowiedzialność za sytuację i za uszczęśliwienie rodzica, co zbyt je obciąża: "Simon, mamusia chciałaby usłyszeć, co ciocia mówi przez telefon". Do dziecka należy decyzja, co ma zrobić, by mama była zadowolona. Lepiej wziąć odpowiedzialność za swoje potrzeby i uczucia i powiedzieć w języku osobistym: "Simon, chcę, żebyś był cicho, kiedy rozmawiam z ciocią!".
Extra mój ulubiony cytat a propos chwalenia. Chciałabym, żeby przeczytały to wszystkie babcie i ciocie :) "Przyjęło się uważać, że nieustanne pochwały - szczodrze wykorzystujące takie słowa jak wspaniały, fantastyczny, wyjątkowy - wzmacniają poczucie własnej wartości zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. W konsekwencji wiele osób rozwinęło rozdęte ego będące tylko marnym substytutem poczucia własnej wartości".
Tyle. Juul co prawda tylko w moich wypiskach, ale - jak Wam się podoba?